जीएसटी विषयी थोडक्यात माहिती (GST Information in Marathi)
जीएसटी (GST) चे संक्षिप्त नाव हे वस्तू आणि सेवा कर (GST Full Form in Marathi – Goods & Service Tax) असा होतो. जीएसटी लागू झाल्यानंतर संपूर्ण पणे प्रत्येक वस्तू व सेवांवर एकच कर लागणार आहे. व्हॅट, एक्साइज व सेवा कर याप्रमाणे 32 वेगवेगळे कर काढून टाकल्यानंतर देशात एकच कर जीएसटी लागू करण्यात आला.
GST म्हणजे काय ? (What is GST in Marathi)
जीएसटी (GST) हा वस्तू किंवा सेवा खरेदीसाठी ग्राहकांवर लादलेला कर आहे. ज्याची अंमलबजावणी प्रंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांच्या सरकारने 1 जुलै 2017 रोजी केली होती.
जीएसटी पूर्वी दोन प्रकारचे कर ग्राहकांवर डायरेक्ट टॅक्स (Direct Tax) आणि अप्रत्यक्ष कर (Indirect Tax) लादले जात असे.
डायरेक्ट टॅक्स मध्ये ग्राहकांवरती आयकर, मालमत्ता कर, गिफ्ट कर, संपत्ती कर, महानगरपालिका कर, वारसा कर इत्यादींचा करांचा समावेश होता.
तर अप्रत्यक्ष करात (Indirect Tax) एकूण 17 प्रकारचे कर समाविष्ट होते, जसे की उत्पादन शुल्क शुल्क, विक्री कर, कस्टम शुल्क कर, व्हॅट इत्यादी. त्यामुळे सर्व कर रद्द करून एकामध्ये विलीन केले गेले तो एकच कर म्हणजे जीएसटी शुल्क.
हा कर वस्तू आणि सेवांवर लावला जातो. त्याचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे कोणत्याही एखादया वस्तूवरील त्याचा दर संपूर्ण देशात एक समान असेल. म्हणजेच, देशाच्या कोणत्याही भागातील ग्राहकांना त्या वस्तूवर समान कर भरावा लागेल.
अजून वाचा : विमा पॉलिसी म्हणजे काय, त्याचे प्रकार | Insurance Policy in Marathi
जीएसटी चे प्रकार – Types Of GST in Marathi :
चार प्रकारचे जीएसटी आहे जे खालील प्रमाणे आहेत.
- CGST (सीजीएसटी)
- SGST (एसजीएसटी)
- UTGST (युटीजीएसटी)
- IGST (आयजीएसटी)
सीजीएसटी (CGST) – Central Government GST म्हणजे काय ?
CGST (सीजीएसटी) चे पूर्ण नाव केंद्र सरकार जीएसटी आहे. जीएसटी कर देशाचे केंद्रीय गूव्ह असल्याचे दिसते. 9% देणे आवश्यक आहे. देशाच्या धोरणानुसार, हा कर त्याचा मुख्य अधिकार आहे. CGST मध्ये आपल्याला प्रत्येक परिस्थिती देणे बंधनकारक आहे.
एसजीएसटी (SGST) – State Government GST म्हणजे काय ?
देशाच्या कोणत्याही राज्यात राज्य सरकार जीएसटी (एसजीएसटी) कोणत्याही खरेदी, विक्री आणि सेवांवर जो कर लावला जातो, त्याला एसजीएसटी (SGST) म्हणतात. हे कर शुल्क 9% आहे. परंतु सीजीएसटी + एसजीएसटी जोडून ते 18% आहे.
उदा. महाराष्ट्र मध्ये जर कोणी वस्तूंची विक्री अथवा खरेदी करत असेल तर त्यावर CGST 9% + SGST 9% असे एकूण GST 18% सेवा शुल्क देणे बंधनकारक असते.
यूटीजीएसटी (UTGST) – Union Territory GST म्हणजे काय ?
केंद्रशासित प्रदेश जीएसटी (यूटीजीएसटी) हे भारत मध्ये इतर राज्य आहे, तसेच केंद्रशासित राज्य देखील म्हणजेच दिल्ली, अंडमान आणि निकोबार बेट, चंदीगड, दादरा नगर हवेली आणि दमन दिव, लक्षद्वीप, पुडुचेरी, जम्मू आणि काश्मीर, लद्दाख हे देखील आहेत. अश्या विशेष राज्यांसाठी UTGST निर्माण केले गेले आहे. येथे UTGST(9%) + CGST(9%) असे एकुण मिळुन कराचा शुल्क SGST प्रमाणेच 18% असतो.
आयजीएसटी (IGST) – Integrated GST म्हणजे काय ?
समाकलित जीएसटी (आयजीएसटी) या प्रकारचे जीएसटी एका राज्यातुन दुसऱ्या राज्यात केल्या जाणाऱ्या व्यापार संबधित निगडित आहे.
उदाहरणार्थ, जर एखाद्या वस्तुचे उत्पादन हे महाराष्ट्र राज्यामध्ये होत असेल परंतु त्याची विक्री गुजरात मध्ये होत असेल तर अश्या परिस्थितीत CGST आणि IGST असे एकुण 18% कर शुल्क देय करावे लागते.
GST आधीची कार्य पद्धत | Demerit Of Earlier System :
जुन्या कार्यपद्धती नुसार, टॅक्सचे जाळे गुंतागुंतीचे आणि फार खोलवर पसरले होते. उदाहरणार्थ, कारखान्यातून माल बाहेर येताच प्रथम Excise Duty (म्हणजे उत्पादन शुल्क) लावण्यात येत असे. बर्‍याच वेळा अनेक वस्तूंवर अतिरिक्त उत्पादन शुल्कही (Additional Excise Duty) आकारण्यात येत. जर हा माल एका राज्यातून दुसर्‍या राज्यात जात असेल तर राज्यात प्रवेश होताच एन्ट्री टॅक्स (Entry Tax) लावला जात असे.
जेव्हा शेवटी वस्तू विकायची प्रोसेस सुरू होत असे तेव्हा त्यावर विक्रीकर म्हणजे व्हॅट (VAT) शुल्क लागला जाई. बर्‍याच प्रकरणांमध्ये, खरेदी कर देखील आकारला जाई. जर वस्तू लक्झरीशी संबंधित निगडीत असेल तर लक्झरी टॅक्स (Luxury Tax) स्वतंत्रपणे लादला जात असे. हॉटेल्स किंवा रेस्टॉरंट्स इ. मध्ये सेवा कर (Service Tax) स्वतंत्रपणे प्रदान केला जात असे. याचा अर्थ असा की ग्राहकांच्या हाती पोहोचण्यापूर्वी काही वस्तू किंवा सेवा बर्‍याच टप्प्यात अनेक Duties आणि Tax मधून जात असे. परिणामी अलग अलग ठिकाणी वस्तूंच्या किंमती मागे तफावत दिसत असे.
जीएसटीचे दर (Rates of GST in Marathi)
जीवनावश्यक वस्तूंवर किमान कर आणि लक्झरी आणि कमी महत्त्वाच्या वस्तूंवर जास्तीत जास्त कर लावून GST अधिकाधिक करण्याचा प्रयत्न केला गेला आहे. तर धान्य आणि ताज्या भाज्या इत्यादी कच्च्या मालावर शून्य कर निश्चित करण्यात आला आहे. त्याचप्रमाणे शिक्षण आणि आरोग्य सुविधा कराच्या कक्षेबाहेर ठेवण्यात आल्या आहेत. जीएसटी परिषदेने विविध प्रकारच्या वस्तूंसाठी जीएसटीचे एकूण पाच स्लॅब मंजूर केले आहेत. हे पुढीलप्रमाणे आहेत.
जीएसटी कर नसलेली वस्तू :
जीवनासाठी आवश्यक असलेल्या वस्तू आणि सेवांवर, जसे की अन्नधान्य, मीठ, गूळ, ताज्या भाज्या न्यायिक कागदपत्रे, वर्तमानपत्रं, सॅनिटरी नॅपकिन्स इ.
5% जीएसटी कर असलेली वस्तू :
साखर, तेल, मसाले, चहा, कॉफी, आयुर्वेदिक औषधे, मिल्क पावडर, अगरबत्ती, पिझ्झा ब्रेड, खते इ. यासारख्या जीवनासाठी सामान्य वस्तू आणि सेवांवर.
12% जीएसटी कर असलेली वस्तू :
दैनंदिन जीवनात वापरल्या जाणार्‍या वस्तू आणि सेवांवर, जसे की स्नॅक्स, टूथपेस्ट, छत्री, तूप, लोणी, चीज, लोणचे, भ्रमनध्वनी, औषधे इ.
18% जीएसटी कर असलेली वस्तू :
डिटर्जंट, चॉकलेट, मिनरल वॉटर, परफ्यूम, दूरदर्शन. वॉशिंग मशीन, पेस्ट्री आणि केक्स, आइस्क्रीम, शॅम्पू, रेफ्रिजरेटर इत्यादी सारख्या मध्यम जीवनशैलीचे नेतृत्व करणाऱ्या लोकांकडून वापरल्या जाणार्‍या वस्तू.
28% जीएसटी कर असलेली वस्तू :
लक्झरी आणि हानीकारक श्रेणीत मोडणाऱ्या वस्तू आणि सेवांवर, जसे की – पान मसाला, सिगारेट, ऑटोमोबाईल्स, पंचतारांकित हॉटेल्समधील निवास वेंडिंग मशीन, सिमेंट, डिशवॉशर. इ.
जीएसटीचे काय फायदे आहेत ? (Benefits of GST in Marathi)
1. जीएसटी लागू झाल्यानंतर आता कोणत्याही व्यक्तीला त्याच्या खरेदी, विक्री आणि सेवांसाठी लागणारा कर हा एक समान असेल.
2. आपण कोणत्याही राज्यात असल्यास, हा कर एक समान असेल.
3. जीएसटीपूर्वी त्या व्यक्तीवर विक्री कर, व्हॅट, करमणूक कर, केंद्रीय विक्री कर यासारख्या 20 टक्क्यांहून अधिक कर आकारला जात असे. जर मोजले गेले तर ते 30 ते 35% इतका कर असायचा. जीएसटी नंतर तोच कर फक्त 18% झाला.
4. प्रत्येक ठिकाणी समान कर असल्याने कोणतीही कंपनी आपले पैसे भारतात गुंतवू शकतील. परिणामी, परदेशी कंपनी आकर्षित होतील.
जीएसटी नोंदणी कशी करावी (How to Registration for GST in Marathi)
वस्तू आणि सेवा कर (GST) चा लाभ घेण्यासाठी, तुम्हाला GST नोंदणी म्हणजेच GST Registration करणे आवश्यक आहे. तुम्ही GST साठी कसे नोंदणी करू शकता ते येथे आहे.
- सर्वप्रथम ऑनलाईन अर्ज करण्यासाठी www.gst.gov.in या अधिकृत वेबसाईटला भेट द्या.
- मेनूमधून ‘Service‘ या पर्यायावर क्लिक करा.
- रेजिस्ट्रेशनमध्ये, New Registration हा पर्याय निवडा.
- नवीन पेजवर भाग A या GST संदर्भात पॅन, ईमेल, मोबाईल नंबर इ. वरील फॉर्मवर तुमचे तपशील भरा आणि OTP द्वारे तुमचे तपशील सत्यापित करा.
- तुम्हाला एक अर्जाचा तात्पुरता संदर्भ क्रमांक Temporary Reference Number (TRN) प्राप्त होईल, जो तुम्हाला नवीन GST नोंदणी प्रक्रियेच्या भाग B अर्ज सुरू ठेवण्यासाठी वापरण्याची आवश्यकता लागेल.
- भाग B नोंदणीवर मागील अर्जामध्ये आवश्यक तपशील प्रविष्ट करा आणि व्यवसाय दस्तऐवज अपलोड करा. त्यानंतर, जीएसटी कर्मचारी तुमच्या कागदपत्रांची पडताळणी सुरू करतील.
- तुमचा अर्ज मंजूर होताच, GSTIN तयार केला जातो आणि ई-मेल द्वारे पाठवला जातो. तसेच, Provisional Login ID and Password सोबत जे वापरून तुम्ही GST पोर्टलवर Login करू शकता.
Note : तुमचा अर्ज तीन-चार कामकाजाच्या दिवसांत मंजूर करण्यात येईल. जर मंजुरी मिळाली नाही तर अधिकारी आणखी कागदपत्रे ई-मेल द्वारे पाठवण्यास सांगतीलआणि त्यांच्या पडताळणी व पुष्टीकरणाच्या आधारे पुढील 7 दिवसांत अर्जाची मंजुरी मिळून तुम्हाला नोंदणीचे प्रमाणपत्र मिळेल. मंजुरी न मिळाल्यास, तुम्हाला GST-REG-05 मध्ये सूचित केले जाईल.
आमच्या पोस्टच्या अपडेट मिळवण्यासाठी फॉलो करा :Facebook | Instagram | Twitter | Telegram