How to Overcome Depression in Marathi :
डिप्रेशन (Depression) म्हणजेच नैराश्य हा एक सर्व सामान्य वाटणारा परंतु मानसिक दृष्ट्या एक गंभीर आजार आहे. जे आपल्याला कसे वाटते, आपल्या विचारसरणीवर आणि आपण कसे वागतो यावर नकारात्मक परिणाम करत असतात. सुदैवाने, हे देखील उपचार करण्यायोग्य आहे. डिप्रेशन मुळे दु:ख होण्याची भावना उद्भवते किंवा एखादे हाती घेतलेल्या कार्यामधील स्वारस्य कमी होते. यामुळे विविध प्रकारच्या भावनिक आणि शारीरिक समस्या उद्भवू शकतात आणि एखाद्या व्यक्तीची कार्य करण्याची क्षमता कमी होऊ शकते.
नैराश्य (डिप्रेशन) एक असा मानसिक विकार आहे. जिथे एखाद्या व्यक्तीला दुःखाचा दीर्घकालावधी, दुःख, असहाय्य, निराशाजनक किंवा निरुपद्रता अशी भावना उद्भवू लागते. काही काही वेळा ह्या भावना अधिक तीव्र होऊ लागतात. ज्यामुळे त्या व्यक्तीचा आत्मसमान गमवू लागतो. या उदासीनतेच्या सर्वात वाईट प्रकरणांमध्ये त्याच्या स्वत: च्या आयुष्याला संपवणे, असे प्रकार घडू लागतात.
उदासीनतामुळे दरवर्षी अंदाजे 1 दशलक्ष लोक आत्महत्या करतात. हे सर्व लोक मेंटली डिसऑर्डरचे शिकार बनतात. जागतिक आरोग्य संघटनेने नोंदवले आहे की, 2023 पर्यंत नैराश्य हे जगात अकाली मृत्यूचे दुसरे सर्वात मोठे कारण ठरते.
नैराश्य येण्याची कारणे ?
नैराश्याची अनेक कारणे असू शकतात किंवा विकसित होण्याची अनेक कारणे आहेत. ते म्हणजे, ज्यांना स्वतः बद्दल जास्त काळजी करण्याची प्रवृत्ती आहे.
जे स्वत: ची प्रशंसा साठी इच्छुक आहे, त्याचबरोबर वैयक्तिक टीकेसाठी संवेदनशील आहेत. परिफेक्शनिस्ट आहेत किंवा स्वत: ची समालोचना करणारे आणि नकारात्मक मानसिकता असणार्‍या सर्वांना ही स्थिती विकसित होण्याचा धोका जास्त असतो.
नैराश्य (डिप्रेशन) हे काही लोकांमध्ये अनुवांशिक पणे नैराश्य (Depression) येण्याची शक्यता असते. याचा अर्थ अजिबात असा होत नाही की, जर एखाद्या व्यक्तीस त्यांचा पालक किंवा जवळच्या नातेवाईकांन कडूनच हा मानसिक आजार होऊ शकतो. परंतु खरंतर जीवनाची परिस्थिती आणि इतर वैयक्तिक घटकांवर महत्त्वपूर्ण प्रभाव पडून नैराश्य येण्याची शक्यता असते.
गंभीर वैद्यकीय आजार झाल्याने दोन प्रकारे नैराश्य (डिप्रेशन) येते. गंभीर आजार थेट नैराश्य (डिप्रेशन) आणू शकतात किंवा संबंधित ताणतणावामुळे किंवा चिंतेमुळे नैराश्यात हातभार लावू शकतात, विशेषत: जर त्यामध्ये आजाराचे दीर्घकालीन व्यवस्थापन किंवा तीव्र वेदनांचा समावेश असेल. म्हणुन अश्या आजारांमुळे देखील नैराश्य (Depression) येऊ शकते.
ड्रग आणि अल्कोहोलच्या अधिक प्रमाणात सेवन केल्याने नैराश्य येते. व्यासाधिन व्यक्तीमध्ये नैराश्याची भावना अधिक निर्माण होते. अश्या कारणाने नैराश्याने ग्रस्त असलेल्या अनेकांना औषध आणि अल्कोहोलची समस्या जाणवते.
नैराश्याची लक्षणे :
नैराश्य (डिप्रेशन) येण्यामागची काही चिन्हे आणि लक्षणांमध्ये खालील गोष्टी समाविष्ट केल्या गेल्या आहेत.
असहाय्यता आणि निराशेची भावना येणे :
स्वतःकडे बघण्याचा दृष्टीकोन बदलणे आपले काहीही चांगले होणार नाही आणि आपली परिस्थिती सुधारण्यासाठी आपण काहीही करू शकत नाही अशी सतत भावना निर्माण होणे.
दैनंदिन कामातील रस कमी होणे :
कामात लक्ष न लागणे काम रटाळ वाने वाटणे. पूर्वीचे छंद, खेळ, सामाजिक कार्य, मैत्री किंवा नाते संबधातली गोडी हळु हळु कमी होत जाणे. म्हणजेच आपली आनंद अनुभवण्याची क्षमता गमावत जाणे.
भूक किंवा वजन बदल (वजन कमी होणे किंवा वजन वाढणे) :
एका महिन्यात शरीराच्या वजनाच्या 5% पेक्षा जास्त बदल घडुन येणे. निद्रानाश होणे रात्र रात्र भर झोप न लागणे. विशेषत: पहाटे झोपणे अथवा उशिरा पर्यंत झोपुन राहणे.
अजून वाचा : वजन कमी करण्याचे घरगुती उपाय | Weight Loss Tips in Marathi
सतत राग किंवा चिडचिड पणा होणे :
आपली सहनशीलता पातळी कमी होत जाणे. आपल्या स्वभावावर बदल होत जाणे. छोट्या छोट्या कारणाने सतत चिडचिड किंवा अस्वस्थ वाटणे किंवा अगदी हिंसक होणे.
उर्जा कमी होणे :
कामात उत्साह कमी होणे, संपूर्ण शरीर जड वाटू लागते आणि लहान कार्य करताना देखील थकवा जाणवणे. तसेच, आपण हाती घेतलेलं पूर्ण करण्यास जास्त वेळ घेऊ शकतो. थकवा, आळस आणि शारीरिक दृष्ट्या कमजोर होत जाते.
स्वत: ची घृणा करणे :
स्वतःला तुच्छ लेखणे, स्वतःला हमेशा निरुपयोगी समजणे ही देखील नैराश्याची लक्षणे असु शकतात. अश्या परिस्थितीत आत्मविश्वास गमावून स्वतःला अपराधीपणाची तीव्र भावनेने कळत नकळत झालेल्या चुंकाना जबाबदार मानून स्वतःवर कठोर शिक्षेस प्रात्र ठरवतात.
एकाग्रतेची समस्या जाणवणे :
लक्ष केंद्रित करण्यात, योग्य निर्णय घेण्यात किंवा गोष्टी लक्षात ठेवण्यात समस्या येणे. शारिरीक व मानसिक दृष्ट्या खचणे. डोकेदुखी, पाठदुखी, स्नायू दुखणे आणि पोटदुखी यासारख्या शारीरिक तक्रारींमध्ये वाढ होणे.
नैराश्य (डिप्रेशन) कसे दूर करावे ?
छंद जोपासा :
प्रत्येक व्यक्तीला काहींना काही छंद असतात. गिटार वाजवणे, गाणे, संगीत ऐकणे किंवा यासारखे बरेच काही. वैचारिक विचारांमध्ये गुर्फटण्यापेक्षा स्वतःला वेळ द्या. छंदामध्ये हे आपल्या विचार डायव्हर्ट (Divert) करण्याची विशेष ताकत असते. त्यामुळे आपल्या आवडी निवडीला विशेष प्राधान्य द्या. आपली दिनचर्या अशी बनवा की, आपण चांगले आयुष्य जगू शकाल आणि नैराश्यातून बाहेर येऊ शकता. या करीता तुम्ही स्वतःला एखाद्या आवडत्या छंदा मध्ये बिझी ठेऊ शकता.
संपर्कात रहा :
जसे आपण आपल्या मित्रांपासून दूर आहात आणि आपण आपल्या मित्रांना आणि मित्रांसह आनंद गमावल्याने आपण उदास आहात, आपण त्यांच्याशी सोशल मीडियावर आणि सोशल मीडियावर संपर्क साधू शकता ज्या आपण त्यांच्याशी बोलू शकता अशा लोकांशी देखील संपर्क साधू शकता.
वाचनाची आवड निर्माण करा :
वाचन हे नैराश्यातून बाहेर पडण्याचे सर्वात प्रभावी साधन आहे. त्यामुळं थोर व्यक्तीचं, मोटिवेशनल पुस्तक वाचा. वाचनामुळे आत्मविश्वास वाढतो स्वतः कडे बघण्याचा दृष्टिकोन बदलतो. असे म्हटले जाते की,आपण भावना व्यक्त करू शकत नसल्यास पेन घेऊन कागदावर लिहा. तणाव मुक्त राहण्यासाठी यापेक्षा चांगले काही नाही. या व्यतिरिक्त स्वत: चे लिखाण आत्मनिरीक्षण आणि विश्लेषणास मदत करते. डायरी लिहून लोक चमत्कारीकरित्या नैराश्यातून बाहेर येतात.
सकस आहार घ्या :
फळ, पालेभाज्या, मांस, अंडी इत्यादी सारखे निरोगी अन्न आपल्या आहारात सामाविष्ट करा. निरोगी आणि संतुलित आहारामुळे मन आनंदित होते. तसेच, भरपूर पाणी प्या कारण आरोग्यासाठी पाणी अत्यंत आवश्यक आहे. स्वत: ला निरोगी ठेवण्यासाठी कॅफिन आणि औषधे घेणे थांबवा.
अजून वाचा : आहार कधी आणि कसा घ्यावा ? | Arogya Vishayak Mahiti in Marathi
व्यायाम करा :
आरोग्यासाठी व्यायाम करणे खूप आवश्यक आहे. अनेक वैज्ञानिक संशोधनातून असे सिद्ध झाले आहे की, नैराश्यावर मात करण्याचा व्यायाम हा एक उत्तम मार्ग आहे. जेव्हा आपण व्यायाम करतो तेव्हा सेरोटोनिन आणि टेस्टोस्टेरॉनसारखे हार्मोन्स सोडले जातात जे मेंदूला स्थिर करतात. नैराश्य वाढवणारे विचार कमी येतात. व्यायामाद्वारे आपण केवळ निरोगी होत नाही तर शरीरात सकारात्मक उर्जा प्रसारित होते.
योगा आणि ध्यान करा :
नियमित 10 मिनिटे ध्यान आणि योगासने केल्याने मनावर विशेष परिणाम दिसू लागतात. दिवसातून कमीत कमी २ वेळा ध्यान करा. नियमित योगासने प्राणायाम केल्याने मन आणि शरीर समृद्ध होईल. ध्यानाचा (मेडिटेशन)आरोग्यावर खूप सकारात्मक प्रभाव पडतो. मेडिटेशन हे रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत करते. जीवनात नवीन उर्जा संचार करते. दैनंदिन जीवनासाठी ध्यान करणे आवश्यक आहे. हे शरीर आणि मन दोन्ही सक्रिय करते. मेडिटेशन ही एक क्रिया आहे ज्याद्वारे आपण आपल्या जीवनातील बर्‍याच समस्यांचे निराकरण करू शकता. नियमित ध्यानधारणा, व्यायाम, आध्यात्म हा एकमेव उपाय तुम्हाला नैराश्यातून बाहेर काढू शकतो अन्यथा तुम्ही व्यसनाचा अधीन होण्याचा धोका अधिक असतो.
पुरेपूर झोप घ्या :
चांगली आणि संपूर्ण रात्रीची झोप ही आपल्याला सकारात्मक उर्जा देत असते. अभ्यासानुसार असे दिसून आले आहे की, जे लोक दररोज 7 ते 8 तास झोपतात अशा लोकांमध्ये नैराश्याची लक्षणे कमी दिसतात. त्यामुळे पुरेपूर झोप घ्या.
अजून वाचा : जास्त झोप येण्याच्या सवयीला आळा कसा घालाल ?
आवडीचे संगीत ऐका :
जेव्हा लोक डिप्रेशन मध्ये असतात, तेव्हा त्यांना आपल्या आवडीचे संगीत ऐकले पाहिजे. म्हणून जेव्हा जेव्हा आपणास मानसिक त्रास होतो तेव्हा आपले आवडते गाणे ऐका. मनाला नैराश्यातून मुक्त करण्यासाठी आणि मनःस्थिती बदलण्याची अद्भुत शक्ती ही संगीत (Music) मध्ये असते.
अजून वाचा :
आमच्या पोस्टच्या अपडेट मिळवण्यासाठी फॉलो करा : Facebook | Instagram | Twitter | Telegram